رمضان؛ فرصتی برای درک حال فقرای جامعه
خبرگزاری پیگرد:فقر
نوشته شده توسط:حامیه نادری
پنجشنبه ۱۶ حمل ۱۴۰۳
در اسلام همواره بر کمک به همنوع و دستگیری از یکدیگر توصیه شده است. بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند، چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار. بر همین اساس بزرگان دین ما همیشه در گفتار و کردار خود به فکر دیگران بودهاند.
سخاوت» مانند ديگر فضايل اخلاقى، با تعليم و تربيت و انديشه و تفكّر و تمرين و ممارست حاصل مى شود. انسان بايد بداند كه اموال و ثروت ها، امانت هاى الهى هستند و هيچ كدام دوام و بقايى ندارند و بايد با بذل و بخشش، آن را در صندوق امانت الهى ذخيره كرد. از نظر عملى نیز هر قدر تمرين و ممارست بيشترى در اين زمينه شود، توفيق زيادترى در به دست آوردن اين فضيلت اخلاقى حاصل مى گردد؛ زيرا تكرار اعمال سخاوتمندانه به تدريج به صورت عادت و سرانجام به يك ملكه اخلاقى مبدل خواهد گرديد.
از جانب دیگر در آيات و روايات اسلامى تأكيد فراوانى بر انفاق در راه خدا و كمك به نيازمندان شده كه در كمتر چيزى اين گونه تأكيد وارد شده است. تعداد آياتى كه كلمه «انفاق» يا مشتقّاتش در آن به كار رفته است، بيش از هفتاد آيه است. البتّه اگر آياتى كه مضمون آنها دلالت بر انفاق دارد، ولى كلمه انفاق يا مشتقّاتش در آن ذكر نشده است را اضافه كنيم، مجموع آيات انفاق بيش از اين تعداد خواهد شد. در ماه مبارك رمضان كه كارهاى عادى مؤمن در آن عبادت محسوب مى شود، چنين طاعتى تا چه حد ارزشمند و والاست! يكى از فلسفه هاى روزه احساس نياز نيازمندان و رسيدگى به حال و وضع فقراست. رسول خدا (ص) نيز می فرمايند: « [در اين ماه] بر فقراء و مساكين خود احسان و انفاق کنيد».
چنانکه می دانيم يکی از آثار اجتماعی روزه درس مساوات و برابرى در ميان افراد اجتماع است. با انجام اين دستور مذهبى، افراد متمكن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس در مى يابند و هم با صرفه جويى در غذاى شبانه روزى خود مى توانند به كمك آنها بشتابند.
رمضان ماه روزه و قرآن و شبزندهداری است؛ ماه بخشش و کرم و سخاوت است. سخاوت از ویژگیهای پیامبران الهی است و ام المؤمنین خدیجه بهترین گواه بر این ویژگی رسول خداست؛ آنجا که وقتی به او دلداری داد فرمود:
“والله لن يخزيك الله أبدا، إنك لتصل الرحم، وتقري الضيف، وتحمل الكل، وتكسب المعدوم، وتعين على نوائب الدهر”.
به خدا سوگند که خداوند تو را رسوا نمیکند؛ تو صله رحم برقرار میکنی و مهماننواز هستی. مشکلات را به دوش میکشی؛ به مستمندان کمک میکنی و در دوران سختیها حق را یاری میکنی.
در ماه رمضان وقتی جبرئیل برای مدارسه قرآن با رسول خدا ملاقات میکرد سخاوتش بیشتر میشد و این به خاطر سپاسگرازی از خداوند برای نزول جبرئیل و آموزش قرآن بود. امت او نیز این برکت را دریافت کرده است و به فضل خدا امت سخاوت است.
در صحیحین از ابن عباس روایت است که میگوید: رسول خدا بخشندهترین مردم بود به ویژه در رمضان؛ آن وقت که جبرئیل امین هر شب رمضان به ملاقاتش میآمد و قرآن را با او مدارسه میکرد. رسول خدا در حین ملاقات با جبرئیل بسیار اهل سخاوت میشد. خیر و برکت جبرئیل و مدارسه قرآن دو گام به سمت خدا بود که بر پیامبر اکرم اثر میگذاشت.
در وصیت رسول گرامی اسلام به کسی که خواهان بهشت است آمده است که باید در انفاق و سایر اعمال خیر پیشی بگیرد. چنان که در حدیث امام ترمذی از علی بن ابی طالب آمده است که پیامبر اکرم فرمود:
“إنَّ في الجنَّةِ غُرفًا تُرَى ظُهورُها من بطونِها، وبطونُها من ظُهورِها”، فقامَ أعرابيٌّ فقالَ: لمن هيَ يا رسولَ اللَّهِ؟ فقالَ: “لمن أطابَ الكلامَ وأطعمَ الطَّعامَ وأدامَ الصِّيامَ وصلَّى باللَّيلِ والنَّاسُ نيامٌ”.
در بهشت اتاقهایی است که بیرونش از داخل و داخلش از بیرون پیدا است؛ مردی برخاست و گفت ای رسول خدا این اتاقها مال چه کسی است؟ فرمود هر کس که سخن نیکو بگوید و به مردم غذا بدهد؛ بر روزه دوام داشته باشد و در حالی که مردم در خواب هستند نماز بگزارد.
پیامبر اکرم ج در ماه رمضان بیش از پیش به عبادت وطاعت مشغول میشدند وبیش از همیشه سخاوتمند وکریم وبخشاینده میگشتند که این خود اشاره ایست به:
1- دو برابر شدن اجر وپاداش اعمال در رمضان
2- تشویقکردن روزهداران، نمازگزاران و ذکرکنندگان به بطشتر عبادت و طاعتکردن که خود اجر و پاداشی مانند انجامدادن آن کارهای نیک دارد.
3- جزا و پاداش بستگی به کاری دارد که شخصی انجام میدهد و به نیتی که برایش آن کار را انجام داده، و کسی که بر بندگان خدا بذل و بخشش کند خداوند متعال نیز او را مورد بذل و بخشش خود قرار میدهد.
4- یکی از راههای ورود به بهشت زیاد روزه گرفتن وصدقه دادن است که باعث بخشش گناهان ودوری از جهنم میشود.
5- صدقه باعث میشود که اگر نقص وخللی در روزه بنده باشد آن را و به همین خاطر بر هر شخص واجب است که در آخر رمضان زکات فطرش را بپردازد تا که شاید با قیمانده کوتاهیها وگناهانش پاک گردند.
ماه رمضان بهترین فرصت برای بخشش و نوع دوستی است و مسلمانان در این هنگامه میتوانند در پرتو آموزهها و مفاهیم والای الهی به انفاق و بخشش بپردازند تا از آثار روحی و معنوی آن بهره مند شوند. دستگیری از نیازمندان و انفاق به مستمندان از زیباترین خصلتهای پرهیزکاران و مومنان حقیقی به شمار میرود و در آموزهها و متون دینی بر آن تاکید و سفارش بسیار شده است. تزکیه و طهارت نفس، آمرزش گناهان و تقرب الهی از مهم ترین آثار فردی و معنوی انفاق محسوب میشود و در ارتباط با پیامدهای اجتماعی این فضیلت اخلاقی میتوان به برطرف شدن مساله فقر از جامعه اسلامی، استقرار عدالت اجتماعی، پیشرفت و پویایی نظام اقتصادی و جلوگیری از گسترش فساد اشاره کرد.
ماه مبارک رمضان به دلیل فضیلتها و برکتهای بی شمارش، اعمال خیر و انفاق در آن از ویژگیهای خاصی برخوردار است. افزایش روحیه همیاری و تعاون در راستای اطعام یتیمان، آزادی زندانیان و کمک به نیازمندان سبب میشود تا روزه داران برخی از مشکلات طبقه ضعیف جامعه را برطرف کنند
سنّت انفاق در ماه مبارک رمضان، قبل از اسلام هم وجود داشته است. در روایت داریم کسی که در ماه رمضان انفاق کند هفتاد نوع بلا از او دفع میشود.
نباید فرصت ماه رمضان را از دست ندهیم، الان در شرایطی قرار داریم که خیلی از مردم نه تنها در افغانستان بلکه در جهان در اثر ابتلا به این بیماری از دنیا رفتند و نتوانستند این ماه را درک کنند، قدر فرصتها را بدانیم چراکه نمیدانیم چقدر از عمرمان باقی مانده است.
در جامعهای که معیار عدالت مختل شده است و مردم در زرق و روزی در تنگنا هستن و کرامت انسانی رخت بربسته است، مهربانی و دلسوزی به انسانها نسیم بشارت و بارقه امید برای کاهش از درد درمندان و تسکین خاطر پریشان آنان است.
