شماری از زنان برگشت داده شده از پاکستان، از ارایه خدمات صحی و بهداشتی توسط سازمان های ملی و بین المللی ناراضی هستند.
گزارش تحقیقی/ کابل افغانستان/
نوشته شده توسط دینا حمدی
با آغاز عملی شدن تصمیم دولت پاکستان برای اخراج مهاجران افغان بدون سند رسمی اقامت، میلیون‌ها نفر از این مهاجران به‌گونه‌ی اجباری به افغانستان بازگشت داده شده و در کمپ‌های موقتی در تورخم اسکان یافته‌اند. این پدیده‌ی اخراج گسترده، همه‌ی مهاجران به‌ویژه زنان را در معرض چالش‌های جدی قرار داده، که از جمله عدم دسترسی مناسب و کافی آنان به خدمات صحی و بهداشتی میباشد. این گزارش با نگاهی گسترده به واقعیات میدانی و مصاحبه با زنان مهاجر، مشکلات موجود در ارایه خدمات بهداشتی را بررسی کرده است.
بر اساس یافته های این تحقیق، میزان دسترسی زنان به خدمات بهداشتی و صحی در کمپ های مهاجرین در تورخم بسیار کم بوده است. اکثر زنان از کمبود اقلام بهداشتی شکایت داشته و این امر باعث نارضایتی آنان شده است. همچنین، میزان معلومات زنان در مورد خدمات صحی نیز کم بوده و برخی از آنان از ارایه خدمات صحی توسط سازمان های امداد رسان ناراضی بوده اند.
مینه(نام مستعار) که هژده سال سن دارد مانند هزاران تن دیگر، پس از تصمیم آخر حکومت پاکستان در مورد افغان های بدون مدرک قانونی، ناگزیر شد با خانواده اش عازم افغانستان شود. پس از آغاز روند اخراج اجباری پناهجویان از پاکستان خانواده او تنها دو ماه دیگر تاب آوردند تا در پاکستان باشند. اما در نهایت باید به کشور شان باز میگشتند. مینه چهار روز میشود که در کمپ تورخم در یکی از خیمه ها شبانه روزش را سپری میکند. وی میگوید«اینجا زندگی برای ما دشوار است، زیرا در حالت بی سرنوشتی قرار داریم. اکنون چهار روز از بازگشت ما میشود اما بجز همین خیمه و چند کمپل هیچ وسیله دیگری برای ادامه زندگی نداریم».
مینه از ارایه خدمات صحی توسط سازمان های ملی و بین المللی شکایت میکند او می گوید؛ پس از برگشت بخاطر تغییر موقعیت بدنم حساسیت کرده است. در طول این چهار روز در تورخم دو بار به داکتر مراجعه کردم. اما ادویه های اثری نکردند. سوزش این بخار ها اذیت کننده است و گاهی هم تحمل اش برایم سخت میشود.
تصمیم دولت پاکستان در سوم ماه اکتوبر سال ۲۰۲۳ مبنی بر اخراج پناهجویان فاقد اسناد، سرنوشت بیش از ۱.۷ میلیون تن مانند مینه را دست خوش تغییر ناخواسته ای کرده است. به گزارش مقام های پاکستانی نزدیک به چهار میلیون پناهجوی افغان در پاکستان حضور دارند.
این تحقیق نشان می‌دهد که تقریباً ۹۰ درصد از این زنان از کم کاری سازمان های امداد رسان شکایت داشتند و این درحالی است که تنها برای ۸۰ درصد زنان در کمپ فقط یک بار اقلام بهداشتی توزیع شده که نظر به نیازمندی آنان بسیار کم بوده است. و همچنان اقلام بهداشتی مخصوص زنان از طرف هیچ سازمانی به آنان توزیع نشده است.
از میان زنانی که با آنها مصاحبه صورت گرفته است تقریبا ۵۵ درصد آنان نیاز مبرم به اقلام بهداشتی مخصوص زنان داشتند. از این میان ۲۵ درصد آنان می‌گویند که نیاز به داکتران زن دارند زیرا بجز بخش های ولادی در بخش های دیگر داکتران زن موجود نبوده و ۲۰ درصد آنان گفته اند که نیاز اولیه به ادویه‌جات دارند. شمار بزرگ این زنان می‌گویند که خدمات صحی و بهداشتی برای آنان به میزان خیلی کم بسنده بوده است.
از میان این زنان که مدت ۴ الی ۱۰ روز از برگشت‌شان به تورخم میشد، حدود ۶۰ درصد آنان به‌خاطر مریضی خود به داکتر مراجعه کرده اند. از سویی هم فقط ۵ در صد زنان مهاجر در مورد خدمات صحی معلومات داشتند و متباقی یا اطلاع کمی و یا هیچ معلوماتی در این مورد نداشتند و تنها ۱۵ درصد این زنان از ارایه‌ی خدمات صحی توسط سازمان‌های صحی در تورخم رضایت داشتند که رقم خیلی کم میباشد و مابقی زنان از ارایه خدمات رضایت کمتر و حتا ناراضی بوده‌اند.
از سوی دیگر، تحقیقات نشان می دهد که تعداد کلینیک های صحی در کمپ های تورخم افزایش یافته و خدمات بهداشتی و صحی به تعداد زنان بیشتری ارایه شده است. با این حال، هنوز نیاز به همکاری بیشتر نهاد های دولتی و بین المللی برای بهبود شرایط بهداشتی و صحی زنان مهاجر وجود دارد.
گلثوم که در بخش نسایی ولادی در یکی از کمپ های تورخم مصروف اجرای وظیفه است، میگوید در ماه های گذشته تقریبا(۸۰ تا ۱۰۰) مریض در بخش نسایی ولادی را معاینه میکردند اما اکنون این رقم به ۳۵ تن در روز میرسد. وی می افزاید که در میان مریضانی که به کمپ های صحی مراجعه میکنند امراض انتانی، تنفسی و همچنان برخی مواقع زخمی میباشند. وی می افزاید از طرف سازمان امداد رسانی که وی آنجا کار میکند، نهایتا تلاش صورت میگیرد که امکانات اولیه صحی فراهم شود اما این امکانات برای سیلی از مهاجرین بسنده نیست و باید نهاد های دولتی و بین المللی امداد رسان نیز همکاری های شان را بیشتر کنند.
همچنان مولوی سید محمد شاهد، مسوول کمپ صحی ریاست صحت عامه ننگرهار میگوید؛ کمیسیون صحت روزانه تقریبا ۶۰۰ تا ۷۰۰ مریض را به شکل عموم در بین مهاجرین سروی میکند که مریضان او پی دی (سراپا) اند و برایشان خدمات صحی ارایه میشود. وی می افزاید که در ماه قوس به ۲۵۶۰۴ زن و در ماه جدی به ۴۰۰۶ زن خدمات صحی ارایه کرده اند. وی همچنان میگوید که در کمپ تورخم ۱۲ کلینیک صحی از طرف وزارت صحت ایجاد شده است که یک کلینیک به خانم ها اختصاص داده شده است. همچنان وی می افزاید که در این کلینیک ها حدود ۳ الی ۴ امبولانس بخاطر موارد عاجل موجود است.
از سویی هم داکتر شرافت زمان، سخنگوی وزارت صحت عامه می گوید:”از روزی که حکومت پاکستان روند اخراج اجباری پناهجویان را آغاز کرد، امارت اسلامی به تمامی بخش های ذیربط وظیفه سپرد. و مسوولیت وزارت صحت مشخصا ارایه خدمات صحی بود. ما در سپین بولدک، پکتیا، خوست و مرز تورخم به مهاجرین خدمات صحی ارایه کرده ایم که در دو هفته اول به ۶۰ هزار مریض در بخش او پی دی(سراپا) خدمات صحی ارایه شد و در این دو هفته ۱۹ ولادت توسط تیم های صحی ما صورت گرفته است که این رقم خود نمایانگر موجودیت کمپ های صحی و داکتران زن در آنجا بوده است و در روز های اول تقریبا ۳ کمپ صحی مخصوص مریضان ولادی و حدود ۱۵ پرسونل صحی زن به ساحه مهاجر نشین اعزام گردیده بود البته قابل ذکر است که با بسته شدن مرز این تعداد کمتر شد، زیرا مراجعین کم بودند. و همچنان هم اکنون در تورخم تقریبا ۵۰ پرسونل صحی از طرف وزارت صحت عامه اعزام شده است. همچنان اعزام تیم های صحی تنها به منظور ارایه خدمات صحی نبوده است بلکه ما در بخش های تشخیصیه و خدمات جراحی نیز تیم های صحی را اعزام نمودیم زیرا اکثریت افرادی که از پاکستان برگشت داده میشدند در راه جسم شان دچار جراحت میشد چون در موتر های بزرگ(باربری) به افغانستان انتقال داده میشدند. اما مشخصا در بخش بهداشتی برای مهاجران هیچ بسته اضافی از طرف وزارت صحت توزیع نگردیده است.
این در حالی است که از آغاز اخراج اجباری پناهجویان از پاکستان، میلیون ها دالر به منظور ارایه خدمات صحی به افغانستان از طرف سازمان های امداد رسان بین المللی کمک صورت گرفته است. در تازه ترین مورد مارتین گریفتیس، معاون امور بشردوستانه و هماهنگ کننده ی کمک های اضطراری سازمان ملل در ۲۰ نوامبر سال ۲۰۲۳ از اختصاص دادن ده میلیون دالر برای رسیدگی به وضعیت مهاجران بازگشت کننده از پاکستان خبر داد. این مبلغ از صندوق اضطراری سازمان ملل برای تامین نیاز های اولیه ی بشردوستانه برگشت کنندگان اختصاص داده شده بود.
همچنان اتحادیه اروپا مبلغ ۶۱ میلیون یورو برای حمایت از افراد آسیب پذیر در افغانستان، بازگشت کنندگان اجباری و همچنین پناهجویان در پاکستان کمک کرده بود.
گفتنی است که؛ کمبود منابع مالی و اقتصادی برای دسترسی به خدمات بهداشتی و صحی، عوامل فرهنگی و اجتماعی از جمله موانع بهره‌مندی زنان مهاجر از خدمات صحی به‌شمار می‌روند و با توجه به این مسائل، لازم است تا نهاد های مربوطه و سازمان های بین المللی برنامه های عملیاتی مشخص و موثر برای بهبود دسترسی زنان مهاجر به خدمات بهداشتی و صحی در کمپ های تورخم اجرا کنند. این اقدامات می تواند بهبود چشمگیری در شرایط زنان مهاجر ایجاد کند و به افزایش رضایت آنان از خدمات صحی کمک کند.
